Een groter verhaal 

Waarom staan we elk jaar stil bij dat ene geboorteverhaal? We kennen het verhaal van Jozef en Maria wel. En toch. Door het verhaal steeds opnieuw te delen, kunnen we onszelf verdieping geven. Elke keer kan er een ander aspect naar voren komen, want verhalen uit de Bijbel zijn gelaagd. Bekijk je het vanuit het perspectief van de aanstaande ouders die een veilige plek zoeken om hun kindje te krijgen? De vreemdelingen die in geen enkele herberg welkom zijn? Of het wonder van een nieuw jong leven dat mensen van heinde en verre bij elkaar brengt? Dominee Richard Saly: ‘In de kerststal komen de meest onwaarschijnlijke mensen bij elkaar. Zoals drie wijzen van ver die een heel andere religie vertegenwoordigen, en herders uit het veld. Iedereen vindt iets van waarde in de stal en gaat er mee op weg. De stal is de plek van onverwachte ontmoetingen. Zo hoop ik ook kerk te zijn: een plek waar de meest uiteenlopende mensen iets van hoop vinden.’ 

En die verbindende plek, die doet ertoe, ziet Richard. ‘We zijn als samenleving zo gefragmentariseerd, staan zo op onszelf, en veel mensen hebben juist behoefte aan een groter verhaal. We willen onderdeel zijn van iets groters. Het is een authentiek verlangen naar geborgenheid, warmte en het samen zijn, maar ook naar iets diepers dat ons overstijgt.’ 

God in het hart kijken 

Het zoeken naar iets dat ons overstijgt, is universeel. Toegegeven, wanneer je om je heen kijkt of het nieuws volgt, is het soms lang zoeken. Waar doen we het allemaal voor? Hoe vinden we de kracht om door te gaan? Wat is het grotere plan? Richard: ’Ik geloof dat we God recht in het hart kijken als we het kindje in de kribbe zien. Zo vaak hebben we over God gehoord als almachtig, ook wel als oordelend. Maar hier zien we God in de gedaante van het pure kind. Niet vanuit een veilige hoge positie in de hemel, maar God komt kwetsbaar dichtbij in een pasgeboren baby. Dat is bijzonder. Kerst is daarom fantastisch, én tegelijk is het pas het begin. Het verhaal van Jezus gaat na zijn geboorte verder. Als Jezus volwassen is, blijft hij ons verrassen. Mensen die maatschappelijk gezien onaanraakbaar zijn, raakt hij juist aan en eenzame mensen brengt hij samen. Zijn leven besluit met het allergrootste: opstaan uit de dood, het doen van het onmogelijke. De verhalen over Jezus hebben de potentie om ons diep te veranderen.’ 

Zoveel meer dan lekker eten 

Hoe zit het met die diepe verandering die kerst met zich mee kan brengen? In de praktijk zien we Kerst vaak de vorm krijgen van veel uiterlijk vertoon. Etentjes, sociale verplichtingen, cadeaus en lichtslingers dringen om aandacht. De essentie van Kerst ligt verborgen achter al deze drukte. Richard vergelijkt dit met een etentje met goede vrienden waar je je op verheugt. ‘Je wil samen een mooie avond hebben, en daarom sta je lang in de keuken, om met lekker eten je liefde voor jullie vriendschap te laten zien. Als ze er zijn, vergeet je van de gesprekken te genieten en maak je je vooral zorgen over de soufflé in de oven. Je hebt stress over iets waar het in wezen niet over gaat. Ga nu eens terug naar de kern: jullie vriendschap, zodat je weer kunt genieten van het bijzondere van samenzijn. Zo kijk ik ook wel naar Kerst. Want soms raakt het wezenlijke van kerst ondergesneeuwd door alle opsmuk. En dan wordt het bijna een last, iets waar je aan moet voldoen, en voel je niet meer waar het om gaat.’ 

 Een groter licht  

Richard: ‘De geboorte van een kind transformeert je hoe dan ook, dat kan elke ouder je vertellen. Eerst was je met zijn tweeën, en had je genoeg aan elkaar. Dan komt er een baby, en die doet alles in je leven verschuiven.’ De geboorte van Jezus laat zien dat alles kan veranderen. En dat het meest onwaarschijnlijke kan gebeuren, als je het ‘hoe dan’ uit handen durft te geven. Wij zijn vaak gebrand op het fixen van onze problemen, maar onze mogelijkheden zijn beperkt. ‘Ik zie vaak de ets van Rembrandt voor me,’ vertelt Richard, ‘waarin herders de boodschap over de geboorte van Jezus krijgen van een engel. Die herders zijn in het donker. Rond de engel straalt licht en daarachter is nog eens enorm veel licht en ruimte. Dat vertelt mij dat God een werkelijkheid is die groter is dan wij bevatten. Geef je jouw problemen uit handen, leg je ze bij God neer, dan kan er ruimte ontstaan die jij zelf niet kon zien. Het is niet gezegd dat alles wordt opgelost, maar wel dat er oplossingen bestaan die wij met ons beperkte denken zelf niet kunnen verzinnen.’ 

De onzichtbare heelmaker 

Richard illustreert dit: ‘In Zuid-Duitsland bestaat een traditie waarbij kinderen voor Kerst kapot speelgoed onder de boom leggen, en het gerepareerd of vernieuwd terugvinden. Er is een onzichtbare heelmaker waar ze op mogen vertrouwen. Vertaal je dit naar volwassen niveau, dan kun je herkennen dat er in ieder leven dingen stukgaan. Je illusies, hoop, relaties: alles kan kapot. En je kunt niet alles repareren, maar zeker met kerst kun je voelen dat iets wat stuk is, niet het einde betekent. Voor de geboorte van Jezus waren de omstandigheden bijna onmogelijk, en toch begint God iets nieuws. Geef je je over aan het grotere, zoals de herders die op weg gaan naar de stal: dan ontstaat er licht en ruimte.’ 

Kaarsjes in de Baarsjes 

Kerst in de Jeruzalemkerk is een beleving. Zondagmiddag voor kerst is er al een interactief kerstfeest voor kinderen, dat de Jeruzalemkerk samen met Westerwijk organiseert. Kinderen van 2 tot 12 mogen samen met hun ouders meespelen in het kerstverhaal. Samen gaan ze op zoek naar Jozef, Maria en baby Jezus. 

In de kerstnachtdienst is de hele kerk vooral verlicht door waxinelichtjes. Een echt buurtfeest waarbij ongeveer twee derde van de bezoekers die avond geen vaste kerkganger is. De dienst bevat een mix aan bekende kerstliederen, radioliedjes en de band speelt ook moderne kerstliedjes. Zo kun je goed ervaren dat Kerst gaat over ons als mensen. Dominee Richard Saly: ‘Het lijkt vaak alsof je pas dicht bij God kunt zijn als je door allerlei rituelen ‘naar God toe beweegt’. Maar God komt met zijn liefde juist naar de mensen toe, dat vind ik de kern van Kerst.’ 

Na de dienst is er chocomel en glühwein, en mensen blijven vaak lang hangen om met elkaar te praten. Op eerste kerstdag is er nog een dienst, waar veel vertrouwde gezichten zijn, maar ook altijd weer nieuwe mensen binnenlopen. Een onbekende bezoeker zei eens na afloop: ’Ik heb weer wat hoop gekregen’. Doordat mensen even in contact waren met dat kind in de kribbe, wakkert hun hoop aan. Soms zien we ze nooit meer in de kerk, maar, geeft Richard aan: ‘Hoe het balletje verder rolt, daar zorgt God wel voor.’ 

Meer weten? jeruzalem-kerk.nl 

Er is veel te doen in de stad. Kijk voor alle kerstactiviteiten van de Protestantse Kerk Amsterdam op protestantsamsterdam.nl/kerst