‘Na veel praten nu tijd voor daden’
Stress, weinig vrijheid en beperkte toegang tot basisvoorzieningen: hoog tijd dat migranten zonder verblijfsvergunning op een menselijker wijze worden opgevangen in de stad. Dat vinden Amsterdamse organisaties die met en voor hen werken. Onder de naam Gelagkameroverleg gaven ze praktische adviezen over 24-uursopvang aan de gemeenteraad.

De nieuwe gemeenteraad nam in zijn coalitieakkoord op dat er opvang moet komen waar ongedocumenteerden de hele dag terecht kunnen. Om de raad te helpen bij het realiseren daarvan, stelde het Gelagkameroverleg het Nieuw Amsterdams Model Ongedocumenteerden (NAMO) op. Onder de organisaties die eraan bijdroegen, bevinden zich Amsterdam City Rights, ASKV Steunpunt Vluchtelingen, VTU, Steungroep Wij Zijn Hier, het Wereldhuis van de Protestantse Diaconie Amsterdam en de Taakgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken. Centraal in het document staan betere toegang tot eerste levensbehoeften, goede begeleiding en meer inspraak van ongedocumenteerden.

Dagelijkse problemen
Deze uitgangspunten staan haaks op de huidige situatie in bed-, bad-, broodvoorzieningen (BBB’s) zoals Walborg in Buitenveldert. Hidaya is een van de bewoners. Ze ontvluchtte Oeganda omdat ze lesbisch is en dat feit daar verborgen moest houden. ‘Ik woonde daar in mijn moeders huis. Ik kon gaan en staan waar ik wilde, wanneer ik wilde. Die vrijheid mis ik nu heel erg.’ Elke ochtend stuurt de BBB-voorziening haar de straat op. Pas om vier uur ‘s middags mag Hidaya weer naar binnen. In de tussenliggende uren moeten zij en haar medebewoners maar zien hoe ze zich redden. Zelfs iets fundamenteels als toegang tot sanitaire voorzieningen vormt een dagelijks probleem. Net als vervoer door de stad, zegt ze. ‘Openbaar vervoer is te duur. Ik leerde hier fietsen, maar deed dat nog nooit in de winter als het glad is!’

Rust in de bibliotheek
Hidaya is vaak in de centrale bibliotheek te vinden. ‘In het weekend is dit mijn thuis. Ik oefen er Nederlands en lees er kranten en boeken. In de zomer is het hier koel en niemand stoort je.’ Haar bezoeken aan de bibliotheek nemen iets van de stress weg die ze in de BBB-voorziening ervaart. Toch laat dit rusteloze, beperkte bestaan zijn sporen na: ‘Op een dag stond ik langs een gracht en zag ik hoe mensen voorbij voeren in hun bootjes. Zij waren vrij, terwijl ik alleen maar bezig ben met het hier en nu. Ik kan geen plannen maken voor de toekomst. Mijn gedachten werden duister en even overwoog ik om in het water te springen.’ De bibliotheek leidt haar enigszins af van haar leefsituatie. ‘Het is misschien niet de meest ideale plek, maar ik kom er tot rust.’

Stressvolle asielprocedure
Annette Kouwenhoven werkt bij Amsterdam City Rights en behoort tot de kerngroep die het NAMO opstelde. Ze was vanaf het begin betrokken bij het Gelagkameroverleg. ‘Voor ons initiatief vroegen we aan ongedocumenteerden waar ze behoefte aan hebben in hun tijdelijke woonsituatie’, vertelt ze. Tanbir uit Bangladesh is een van de ongedocumenteerden die zijn ervaringen deelde met Annette. Ook hij vluchtte vanwege zijn seksuele geaardheid en verblijft nu in Walborg. Hij vindt zijn asielprocedure erg stressvol. Straks moet hij deskundigen in korte tijd ervan overtuigen dat hij recht heeft op een  verblijfsvergunning. ‘Ik heb rust nodig om me erop te kunnen focussen, maar dwaal nu als een straathond door de stad, volgens het strikte regime van de BBBvoorziening. Ook als het koud is en regent. Me ertegen verzetten is geen optie, want dan word ik de opvanglocatie uitgezet en heb ik geen slaapplek meer.’

Plan van aanpak
‘De ervaringen van Tanbir en Hidaya staan niet op zichzelf. De meest gehoorde wens onder ongedocumenteerden is een stabiele woonsituatie waar ze inspraak hebben’, zegt Annette. ‘Alleen dan kunnen ze zich goed voorbereiden op hun asielrechtzaak of op terugkeer naar hun land van herkomst. Ook de landelijke overheid realiseert zich nu dat 24-uursopvang daaraan bijdraagt.’ Annette wil de stem van ongedocumenteerden zoals Hidaya en Tanbir laten horen aan de Amsterdamse bestuurders. Ze is blij dat het NAMO-initiatief werd meegenomen in het coalitieakkoord. ‘De gemeente ontwikkelt nu een realistisch en grondig plan van aanpak dat naar de raad gaat. Het NAMO bevat die aspecten en meer.’

Koude maanden in aantocht
Of alle adviezen van het NAMO uiteindelijk worden opgenomen in dat plan van aanpak, is nog niet duidelijk. Annette: ‘Wethouder Rutger Groot Wassink is met alle partijen in gesprek. We hopen dat hij geschikt vastgoed vindt en genoeg menskracht voor goede begeleiding.’ De gemeente liet het  Gelagkameroverleg weten dat er op zijn vroegst eind dit jaar 24-uursopvang komt. ‘Dat maakt de ongedocumenteerden uit ons team ongerust, want er komen koude maanden aan. We onderzoeken daarom of we in de weekenden een plek kunnen openstellen totdat de beloofde opvang er is. Ik nodig kerken uit om met ons mee te denken.’ Ondertussen blijft het Gelagkameroverleg de situatie goed in de gaten houden. ‘Zo houden we de gemeente scherp. De bal ligt nu bij de raad.’ Hidaya vult aan: ‘Veel ongedocumenteerden hebben het gevoel dat er tot nu toe vooral heel veel gepraat is. Nu is het tijd voor daden. We moeten doorzetten tot er betere opvang is.’

Wilt u het Nieuw Amsterdams Model Ongedocumenteerden (NAMO) inzien? Mail dan naar mail@amsterdamcityrights.org

Kerk in Mokum – September 2018
Auteur: Harmen Brethouwer Foto: Marloes van Doorn