Kruisweg door binnenstad Amsterdam
Dit voorjaar doet de Protestantse Kerk Amsterdam mee met een bijzonder initiatief van het kunstplatform Artway: een kruisweg door de binnenstad van Amsterdam in de tijd voor Pasen. Het werk van toonaangevende kunstenaars uit binnen- en buitenland geeft een eigentijdse vertaling aan het lijden van Christus zoals vaak verbeeld in veertien staties. De kruisweg begint met de veroordeling van Jezus en eindigt met de kruisiging en de graflegging.

Op veertien plekken in de binnenstad worden bezoekers uitgenodigd stil te staan en zich te bezinnen op actueel lijden van mensen wereldwijd. Deze oude spirituele traditie, die al in de vierde eeuw bestond in Jeruzalem en sinds de middeleeuwen in het Westen ingang vond, krijgt zo een nieuwe vorm middenin Amsterdam.

Kunst en geloof verbinden
Klaas Holwerda, predikant van de Nassaukerk in de Staatsliedenbuurt, organiseert al jarenlang kleinere projecten op het snijvlak van de christelijke traditie en kunst. Hij introduceerde bijvoorbeeld de ‘kunstvespers’ waarin beeldende kunst, poëzie, Bijbel, muziek en soms ook dans met elkaar een dialoog aangaan in de verstilde sfeer van een meditatief avondgebed. Nu geeft hij namens de Protestantse Kerk Amsterdam mee vorm aan het kunstproject Art Stations of the Cross, in nauwe samenwerking met twee curatoren: Marleen Hengelaar-Rookmaker van Artway en Anikó Ouweneel-Toth van Visio Divina. ArtWay heeft als missie kunst en geloof met elkaar te verbinden.

Begeleidende activiteiten
Art Stations of the Cross is bedacht in de Verenigde Staten door professor Aaron Rosen en dominee Catriona Laing. Aaron Rosen is hoogleraar religieus gedachtegoed en gasthoogleraar geloofstradities. Hij schreef het boek Art and Religion in the 21st Century. De eerste tentoonstelling was in 2016 in Londen en ging vandaar naar Washington D.C. (2017) en New York (2018). Voor dit jaar is de keuze gevallen op Amsterdam. Rond de expositie vinden allerlei activiteiten plaats, die gericht zijn op verdieping. Denk aan publiekslezingen, studiedagen, uitvoeringen van passiemuziek (het Stabat Mater bijvoorbeeld is vanouds verbonden met het lopen van de kruisweg), bijzondere vieringen, ontmoetingen met deelnemende kunstenaars en speciale rondleidingen. De kunstwerken worden opgesteld in kerken, musea en locaties als Paradiso en de Hoftuin achter de Hermitage. De expositie en het flankerende programma richten zich op gelovige kerkgangers, in cultuur en spiritualiteit geïnteresseerde Amsterdammers en toeristen. Voor middelbare scholieren is er een educatief programma. Nieuw aan de Amsterdamse editie van Art Stations of the Cross is ook het wetenschappelijk onderzoek dat Lieke Wijnia zal verrichten naar de wijze waarop bezoekers de expositie beleven. Lieke won vorig jaar de gouden prijspenning van de Teylers Stichting voor een essay over de sacrale ervaring die in een ontmoeting met kunst kan ontstaan.

Actueel
Een van de doelen van het kunstproject is mensen in het publieke domein te laten kennismaken met elementen van de christelijke traditie. Vaak blijft die  verborgen achter kerkmuren. Terwijl de kerk mensen veel te bieden heeft: verhalen die de hoogte- en dieptepunten van het leven beschrijven en helpen om het leven te doorgronden. Maar ook stilte in deze tijd van haast en burn-out of mystiek, ontmoeting en sociale participatie. Het project wil laten zien hoe universeel en actueel de kruiswegtraditie kan zijn.

Zo is voor de eerste statie (Jezus wordt ter dood veroordeeld) een werk gekozen van de Nederlandse kunstenaar Hansa Versteeg. Het kreeg de titel Madonna del Mare Nostrum, Mantel der liefde (2017). De Madonna is een terugkerend beeld op iconen. De kunstenaar komt uit de katholieke traditie en is hiermee vertrouwd. Hij vertaalt het eeuwenoude thema naar het heden en roept journaalbeelden in herinnering. De mantel die de vastberaden kijkende moeder en kind hebben omgeslagen, is een thermische nooddeken van het soort dat uit zee opgeviste vluchtelingen krijgen toegestoken. De herberg  van Betlehem, waar de zwangere Maria werd geweigerd, heet tegenwoordig Europa.
Kunstenaars zijn vaak de zieners van onze tijd, die op een eigen wijze maatschappelijke en existentiële vraagstukken aan de orde stellen. Een reproductie van dit werk is aangeboden aan de Bethelkapel in Den Haag, waar een non-stop kerkdienst plaatsvond om aandacht te vragen voor vreemdelingenkinderen die dreigen te worden uitgezet.

Aan drie deelnemende, toonaangevende Nederlandse kunstenaars met een verschillende achtergrond, werden dezelfde vragen voorgelegd. lees hier meer.

Route lopen
Een deel van de tentoongestelde kunstwerken zal van Nederlandse kunstenaars  zijn. Bestaand werk zoals dat van Hansa Versteeg en nieuw werk in opdracht. Andere kunstwerken reizen mee en waren eerder in de voorgaande steden te zien. Op de website artstations. org is alle informatie over de expositie te vinden, evenals podcasts bij de kunstwerken. De website is smartphone-vriendelijk en kan gebruikt worden om de route te lopen. Mensen kunnen de staties natuurlijk ook bij toeval tegenkomen, worden verrast en aan het denken gezet.

Troubled Waters
De editie in Amsterdam krijgt als thema Troubled Waters. Daarmee focust het kunstproject op de historische identiteit van Amsterdam als havenstad met Sint Nicolaas als schutspatroon van zeevarenden. Bijbels gesproken is de zee een domein van kwaad en dood en een plaats van leven en wonderen. De route loopt van de nieuwe ‘zeemanskerk’ de Nicolaasbasiliek tegenover het Centraal Station naar de Oude (Nicolaas) Kerk.

Het project brengt niet alleen de kruisweg terug naar de straat, maar heeft ook het karakter van een pelgrimage in moderne vorm: het afleggen van een weg en het winnen van nieuw inzicht. Bezielde kunst van hoge kwaliteit doet een indringend beroep op cruciale waarden als barmhartigheid en gerechtigheid.

Zoveel zoekers
Kunstkenner en oud-directeur van het Rijksmuseum Henk van Os benadrukte eerder in een interview in dagblad Trouw hoe de publieke belangstelling voor christelijke verhalen en christelijke kunst weer groeit. Hij spreekt over een herbeleving van het besef van religie. En zegt: ‘Er zijn zoveel zoekers. Alleen zijn de traditionele kerkgenootschappen niet in staat gebleken daar richting aan te geven.’ Dit project waarin de Protestantse Kerk Amsterdam met verve participeert, hoopt te laten zien dat dit ook anders kan. De kerk wil op deze manier een visitekaartje afgeven aan de stad.

Art Stations of the Cross is te zien van Aswoensdag 6 maart 2019 t/m 2e paasdag, zondag 22 april. Info: artstations.org

Tekst: Hanna van Dorssen