‘Stel je Londen voor in de jaren 1850. Of preciezer: probeer je voor te stellen hoe het daar rook. In 1858 waren er al drie cholera-uitbraken geweest. De geur van bederf walmde door de stad. Het waren niet alleen de arme arbeiders die het te verduren kregen: de lucht waaide vanaf de rivier zo het House of Parliament in.’

Boekbespreking De goede voorouder

Oorzaak: vanaf de Middeleeuwen dumpten de Londenaren hun afval in beerputten of gooiden het in de Theems, die ook de voornaamste bron voor drinkwater was. Gevolg: door deze crisis, die bekend werd als de ‘Great Stink’ kwam de regering onder leiding van premier Benjamin Disraeli in actie. Binnen zestien dagen loodste hij een wet door het parlement die het mogelijk maakte om een modern rioolstelsel aan te leggen dat nu nog steeds in gebruik is.

Roman Krznaric, één van de populairste publieksfilosofen in Groot-Brittannië en medeoprichter van de School of Life in Londen, gebruikt dit voorbeeld om zogenaamd ‘kathedraaldenken’ te illustreren; één van de zes manieren van langetermijndenken die hij in zijn boek beschrijft en die ons als kerk natuurlijk bijzonder aanspreekt. In een eeuwenoude kerk als de Oude Kerk of Westerkerk ervaar je: hier wordt verder gekeken dan één of twee generaties. Dat is precies wat Krznaric met zijn boek beoogt.

Is het inderdaad zo dat in de kerk verder gekeken wordt? Krznaric maakt al direct in zijn inleiding een spannende opmerking: ‘Het oude bijbelse streven om een goede samaritaan te zijn, voldoet niet meer. Het is tijd voor een eenentwintigste-eeuwse update: de goede samaritaan moet plaatsmaken voor de goede voorouder.’

Dat wij mensen in staat zijn tot langetermijndenken bewijst de aanleg van het Londense rioolstelsel of de strijd tegen de slavernij. Wat dat betreft is dit een optimistisch boek. Of liever, in de woorden van de schrijver, hoopvol. ‘Optimisme is een houding die gemakkelijk zelfgenoegzaamheid en laksheid in de hand werkt. Hoop daarentegen is radicaler en actiever; wie hoopvol is beseft heel goed dat het kan misgaan maar blijft tegelijkertijd, uit geestdrift voor een uitkomst die hij of zij graag zou zien, vasthouden aan het vooruitzicht van succes.’

De les van de Great Stink is dat er vaak een acute crisis nodig is om langetermijndenken op gang te brengen. (Het hielp daarbij wel een handje dat de parlementsleden zelf ook last hadden van de stank.) Zo gedacht is de huidige crisis een geweldige kans. Dit boek helpt je daarbij nadenken ‘voorbij de grens van ons eigen leven’: ‘Wat zouden onze nazaten wensen dat wij beter voor hen gedaan hadden?’

De goede voorouder – Langetermijndenken voor een kortetermijnwereld door Roman Krznaric is uitgegeven door Ten Have.

Krznaric was onlangs te zien bij VPRO Tegenlicht.