Maria en Jozef zweven door de kerk
Enkele eeuwen na de stichting van de eerste kerken, ontstond de traditie om met kerst een kribbe op of naast het altaar te zetten. Nog altijd komt tijdens de katholieke kerstavondmis de priester met een kindeke Jezuspop de kerk binnen lopen. Het kindje Jezus krijgt in de lege kribbe, te midden van de andere figuren uit de stal, een plek.
Naar verluidt was het Franciscus van Assisi die in 1233 voor het eerst een levende kerststal liet maken, om zo voor de armen het verhaal dichterbij te brengen. Sindsdien is de traditie wijd verspreid geraakt. Ook al blijft in ontstaansland Italië de hype het grootst. Veel steden wedijveren daar ieder jaar om de mooiste kerststal. In een stad als Napels is het niet gek wanneer er hedendaagse figuren in de stal worden gezet, zoals de paus, de president of Sophia Loren.

Eigentijdse kerststal
Deze trend werd jaren geleden overgenomen door de gemeenschap in de jezuïetenkerk van Heidelberg, waar gemeenteleden samen met kunstenaars, vluchtelingen en gevangenen een eigentijdse kerststal maken. Ellen Haagsma van de Keizersgrachtkerk bezocht vorig jaar met haar man de kerststal. ‘We waren allebei zeer onder de indruk. Met als thema “Doe als God, word mens!”, hadden de betrokkenen een stal gemaakt waarin Nelson Mandela naast de kribbe stond, op de achtergrond werd opgeroepen tot amnestie voor Edward Snowden. Je zag personen als Stephen Hawking, de paus, Joachim Löw, de voetbalcoach van het Duitse elftal, maar ook mensen – gevangenen? – die uit raampjes klommen, vluchtelingen die in zee zwommen. De boodschap van Kerstmis kwam zo ontzettend binnen. Wie verwacht ik te worden als mens? Wat neem ik mee naar het nieuwe jaar en wat laat ik los?  Zoals de vluchtelingen in deze stal heel concreet  aangaven  at ze hun habitat moesten loslaten, maar hun herinneringen in hun hart meenamen. Wij besloten aan onze kerk, de Keizersgrachtkerk, voor te stellen in dezelfde trant een eigentijdse kerststal te maken.’

Mens worden in deze tijd
Zo geschiedde. Elf gemeenteleden die graag actief betrokken wilden zijn bij de ontwikkeling, trokken zich enkele dagen terug in het klooster van Huissen. Onder begeleiding van beeldend kunstenaar Rosa Johanna dachten zij na over de vraag hoe je in navolging van God mens kunt worden in deze tijd. ‘Iedereen nam iets mee waaraan hij hierbij dacht’, vervolgt Haagsma. ‘Voor mij was dat een foto die ik laatst in een museum zag. Hierop stond een reusachtig standbeeld, Boy, van de Australische beeldhouwer Ron Mueck. Je ziet een hurkend jongetje. Hij kijkt letterlijk over de bezoekers uit. Daaruit spreekt voor mij dat een klein kind – zoals kindeke Jezus – een enorme zeggingskracht kan hebben.’
‘Mens worden is simpel’, zegt medeparticipant en verhalenverteller Pete Pronk. ‘Door er te zijn, te durven leven. Mens word je door mee te spelen met God. Hij gaf met het kerstverhaal het voorbeeld. De hemel opent zich en engelen vliegen heen en weer om boodschappen over te brengen. Dat zie je toch zo voor je! Een prachtig spel tussen God en mens. Je kunt de Bijbelverhalen wel uitleggen aan mensen, maar dan blijft het in het algemeen slechts bewaard in die drie centimeters in je bovenkamer. Door ermee te gaan spelen, komt het verhaal tot leven. En ook belangrijk, het verhaal moet raken aan de wereld zoals die nu is, anders blijft de boodschap heel ver weg.‘

Wereldbol als lappendeken
‘Wat mij inspireerde aan het weekend’, zegt Haagsma, ‘was hoe Rosa Johanna ons buiten de lijntjes liet denken, door de ideeën die wij hadden voor de kerststal om te draaien. In mijn geval door iets heel groots om te zetten in iets kleins. Het grappige was dat daaruit attributen ontstonden met een overeenkomende eigenschap. De materiaalkeuze was bijna altijd zacht. Daaruit vloeide het idee voort een wereldbol als lappendeken te maken. Niet alle stukjes stof hoeven met elkaar verbonden te zijn, je hoeft niet in een keurslijf te passen om erbij te horen. Dit zal een van de elementen worden in de kerststal.’

Verwonderen
Voorafgaand aan advent werd iedereen uitgenodigd om verspreid over vier weekenden verdere invulling te geven aan de kerststal. Kerkgangers van jong tot oud, stadsgenoten met en zonder verblijfsvergunning. In dit vloggerstijdperk kwamen meerdere tieners met audiovisuele content op de proppen. Daarnaast zullen Maria en Jozef door de kerk zweven. Zijn zij ook engelen? ‘Nu je het zegt, zo had ik er nog niet over nagedacht’, reageert Pronk. ‘Dat vind ik het mooiste aan dit project; dat we ons kunnen verwonderen over elkaars gedachten over het kerstverhaal.’ Haagsma vult aan: ‘Door de blik van de ander, ben ik gaan inzien waarom ik iets heb gemaakt.’

Tijdens advent kan iedereen zich verwonderen over de tentoongestelde kerststal en gedachten uitwisselen. De Keizersgrachtkerk is open op de zaterdagen 1, 8, 15 en 22 december van 11.00 tot 16.00 uur en op de adventszondagen 2, 9, 16 en 23 december van 14.00 tot 16.00 uur. Daarnaast speelt de thematiek van de  kerststal een hoofdrol tijdens de vier adventsdiensten in de Keizersgrachtkerk, aanvang 10:30 uur.
www.keizersgrachtkerk.nl
www.kerst020.nl

Tekst: Guido Attema
Foto: Marloes van Doorn