Overdonderd zijn ze, bezoekers van de tentoonstelling Nieuwe Aarde in de Westerkerk, als organist Evan Bogerd hen trakteert op een improvisatie. Het westerkerkorgel heeft een ‘grote bek’ en die komt binnen, soms overweldigend, vaak fluisterend, of je nu wel of niet een orgelliefhebber bent.
Meegezogen
De bezoekers van de tentoonstelling zijn compleet overdonderd en zeggen achteraf dat ze door het spel van Bogerd werden meegezogen. Zo’n experimentele improvisatie is van een totaal andere orde dan de orgelwereld waarin Bogerd, sinds 1 januari 2020 cantor-organist van de monumentale Westerkerk in Amsterdam, opgroeide. Zijn eerste kennismaking met het orgel was via een kistharmonium (een klein traporgel). Bogerd: ‘De mensen in Hasselt hebben geen idee van waar ik in Amsterdam mee bezig ben. De orgelwereld daar (geconcentreerd rond psalmen en gezangen, MH) is een totaal andere dan die in Amsterdam.’
Van Hasselt naar Amsterdam
Hasselt – Amsterdam lijkt een hele afstand, maar volgens de westerkerkorganist die nog altijd in Hasselt woont, valt het mee. ‘Amsterdam is naast Zwolle de dichtstbijzijnde stad. Ik reis altijd met de trein en ben er binnen vijf kwartier.’
Ik heb uitdaging nodig. Iets wat in het verschiet ligt en waar ik hard voor moet werken
Dat hij een aanstelling kreeg in de Westerkerk was geen verrassing en toch ook weer wel. Bogerd kreeg les van Jos van der Kooy, zijn voorganger in de Westerkerk, leerde het orgel op die manier goed kennen, gaf concerten en viel voor zijn leermeester in als het nodig was. Het lag dus voor de hand dat hij hem op zou volgen, maar dat het zo vlug zou zijn had niemand aan zien komen. In 2019 vertrok Van der Kooy voor iedereen onverwacht naar Rotterdam en werd Bogerd (vanzelfsprekend via een open sollicitatieprocedure) aangenomen als cantor-organist van de Westerkerk.
Livestream orgelconcerten
Bogerd was toen nog maar net kerkmusicus in Hengelo, maar aarzelde geen moment of hij zou solliciteren. Het toeval wilde dat zijn Hengelose predikant Herman Koetsveld rond dezelfde tijd een aanstelling in de Westerkerk kreeg. Het duo treedt in de lange traditie die de Westerkerk kenmerkt: feest van woord en muziek. Alleen daagt de coronacrisis hen wel uit om hier een nieuwe en eigentijdse invulling aan te geven. Vanaf maart 2020 worden alle vieringen en concerten online uitgezonden en zijn er maar mondjesmaat bezoekers in de Westerkerk. Op het moment dat het interview plaatsvindt zendt de Westerkerk op zondag zogenaamde ‘filmvieringen’ uit, die van tevoren worden opgenomen en waaraan Bogerd deelneemt. Sinds april is er weer een gering aantal bezoekers bij de vieringen die rechtstreeks worden uitgezonden via een nieuw camerasysteem. Bogerd: ‘Ik zou een cantorij oprichten, maar dat heeft op dit moment geen zin. Ik heb momenteel een rare werkweek en stort me vooral op livestream orgelconcerten.’
Orgelmarathons
De coronacrisis heeft de orgelwereld – waarschijnlijk blijvend – veranderd. Waar de Westerkerk zich al langer gezegend wist met mooie bezoekersaantallen, waren organisten in andere delen van het land in het verleden blij met enkele tientallen fysieke bezoekers. Nu worden online orgelconcerten vaak door honderden en soms door duizenden mensen bekeken. Niets kan natuurlijk op tegen fysiek een concert bijwonen, maar de livestreamconcerten geven de orgelliefhebber wel de gelegenheid om vanaf de bank kennis te maken met de vele mooie orgels in Nederland.
Ik ben niet zo van het praten maar doe gewoon
Nadat het Westerkerkorgel na een restauratie door middel van een online concert in gebruik was genomen was het hek van de dam. Naast zijn eigen concerten in de Westerkerk, werd Bogerd vaste deelnemer aan de zogenaamde ‘Orgelmarathons’: urenlange online concerten door meerdere organisten op bekende orgels. Bogerd: ‘Ik ben nooit een dromer geweest. Ik ben niet zo van het praten maar doe gewoon. Ik stel geen doelen. Nieuwe ideeën komen altijd vanzelf.’
Stadsorganist van Haarlem
‘Waar ik blij van word? Ik heb uitdaging nodig. Iets wat in het verschiet ligt en waar ik hard voor moet werken. Als het maar iets nieuws is.’ De betrekkelijk jonge organist (geboren in 1993) heeft in korte tijd een flitsende carrière gemaakt. Wat is er nog te wensen als je al organist bent van één van de mooiste orgels in misschien wel de bekendste kerk van Nederland? Bogerd windt er geen doekjes om: ‘Daar maak ik geen geheim van. Nadat Jos (van der Kooy, MH) weg is gegaan als stadsorganist in Haarlem is die functie onvervuld gebleven. Dat is voor mij een dingetje. Dat orgel is zo veelzijdig; daar gebeurt echt wat.’
Amsterdamse grote bek
Over de vraag wat het zeventiende-eeuwse Westerkerkorgel kenmerkt hoeft Bogerd niet lang na te denken: ‘Jos zei altijd dat het een Amsterdamse grote bek heeft en daar ben ik het helemaal mee eens. Het is ontzettend giftig. De Westerkerk mag dan hoog zijn, hij is niet zo heel lang: vijftig meter. Daardoor weerkaatst de klank gigantisch. En daarbij is het orgel tegen een stenen wand gebouwd wat nog meer weerkaatsing oplevert.’ Muziekperioden die in zijn concerten regelmatig terugkeren zijn de Duitse barok en romantiek.in
Gevraagd naar een favoriet werk noemt Bogerd na een korte denkpauze ‘de Wachet Auf’ van Max Reger (1873 – 1916). ‘Het werk gaat over een gelijkenis, een verhaal uit de Bijbel, over vijf wijze- en vijf oliedomme maagden die wachten op de bruidegom. Bij die laatste raakt de olie op wat erop uit draait dat ze het feest missen. Dat is een enorm schouwspel dat Reger heel letterlijk omzet in de muziek. Het wachten in het begin, de oproepen dat de bruidegom komt waarbij het orgel fors opengaat en dan de drie coupletten van het beroemde lied ‘Wachet auf ruft uns die stimme’. Dat zorgt voor zo’n apotheose aan het eind, dat is een soort romantisch schilderij. Dat roept altijd enorm veel herkenning op.’
Kijk ook eens op de website of het YouTube-kanaal van Evan Bogerd of volg hem op Facebook.
Hier kun je de vieringen van de Westerkerk volgen.
Foto’s: Jaap & Marja Koole
