In 2016 stuurde Kerk in Actie samen met Tear een brief aan alle Nederlandse kerken met de oproep om mee te doen met de actie Groene Kerken. In Amsterdam hebben zich inmiddels zes gemeenten aangesloten. Wat beweegt hen en waaruit blijkt hun groene hart?
Voor Elske Scholte, lid van de Klimaat&Geloofgroep van de Keizersgrachtkerk, vloeit de inzet voor het klimaat direct voort uit haar geloof. ‘Want mijn geloof bepaalt ook waar ik op hoop: een wereld waarin het leven goed is. Het is fijn om je tijdens een kerkdienst te laten voeden door de Bijbelse boodschap van hoop en vertrouwen. Te weten dat we in een lange traditie staan van de woorden: “die niet zal laten varen het werk dat Hij begon.” Vooral als je je realiseert dat bewustwording op het gebied van duurzaamheid nog maar net begonnen is.’
Alleen al de vraag wie dat allemaal moet betalen. Scholte: ‘Als het gaat om zorgen om het klimaat, zijn de rechten van mensen met de zwakste schouders onze eerste zorg. Tijdens de organisatie van de klimaatmars op 10 maart jl. kwam de vraag of we wel oog hadden voor een rechtvaardige verdeling van de lasten. Ik realiseerde me toen pas hoe nauw actievoeren voor het klimaat, en de zorg voor medemensen en mensenrechten met elkaar verweven zijn. De klimaatopwarming levert immers het eerst schade op in landen aan de andere kant van de aarde. Zouden we daar ook niet op een of andere manier solidair mee moeten zijn? Zo heeft een studie aangetoond dat de oorlog in Syrië is ontstaan omdat door de verdroging in landbouwgebieden veel mensen naar de grote steden trokken en mensen met grote culturele en religieuze verschillen op een kluitje leefden. Daardoor ontstonden conflicten en geweld. En daarop volgde de vlucht van mensen naar Europa. Daarom is het goed dat de stem van de kerk klinkt in het klimaatdebat!’
De oecumenische Dominicuskerk in Amsterdam is nadrukkelijk bezig met ecologie en klimaat, aldus gemeentelid Tom Kroon, voorzitter van de werkgroep Dominicus Duurzaam. De werkgroep telt vijf mensen. Kroon: ‘We zijn begonnen met een duurzaamheidsscan van het gebouw. Elke maand bespreken we allerlei praktische zaken en betrekken we andere commissies in de kerk bij onze duurzaamheidsambities. Zo is de oude verlichting inmiddels vervangen door energiebesparende ledverlichting, een initiatief van de Klussengroep.
Lieke van Duyn, kinderboekenschrijfster, heeft voor de Werkgroep Kind een lijst met kinderboeken over duurzaamheid samengesteld die inmiddels op de site van de Groene Kerken is te vinden.
Maar dat is niet het enige, aldus Kroon: ‘In de Dominicuskrant staat bijna elke maand een artikel over duurzaamheid. We zamelen oude mobieltjes en lege cartridges in en een groepje van vijf Dominicusvrijwilligers brengt elke zondag het gescheiden plastic afval van de beide keukens van de kerk naar een inzamelpunt. Om de gemeente te betrekken bij het thema duurzaamheid hebben enkele leden van de Dominicus, onder wie Margriet Goddijn, een Klimaatplatform opgericht. Gemeenteleden kunnen via mailcontact groene ideeën uitwisselen voor het persoonlijk huishouden, over de energietransitie en het beleid in hun woonplaats. Ook kan men meedoen aan lezingen en excursies naar interessante plekken.’
Begin 2018 was het thema Duurzaamheid op enkel zondagen het uitgangspunt voor de kerkdienst. Kroon: ‘Herman Wijffels sloot deze serie af met een bezinning op het thema Fundamenteel anders denken. Overigens is de wijn voor de eucharistie zowel biologisch als fairtrade en we werken toe naar koffiebeker-recycling.’
‘Verder organiseert de Dominicus jaarlijks elke eerste kerstdag een Open Huis met een feestelijke maaltijd waar iedereen welkom is. Er komen zo’n zevenhonderd bezoekers, mensen zonder dak boven hun hoofd, vluchtelingen, gemeenteleden. Vorig jaar was deze maaltijd voor het eerst vegetarisch. Het bestek was bovendien niet van plastic, maar van duurzamer materiaal. Tot slot hebben we al tien jaar in het najaar een bloembollenactie, waarbij ecologisch geteelde bollen worden aangeboden. De extra opbrengst gaat naar een natuurvriendelijk landbouwproject in een ontwikkelingsland.’ Tijdens de klimaatmars in maart had de Dominicus de kerk opengesteld als verzamelpunt. De kerk lag het dichtst bij de Dam, waar de mars – een initiatief van FNV, Greenpeace en Milieudefensie – startte.
Historische dakpannen. Ook van onze kerk deden enkele leden mee aan de mars’, vertelt de pastoor van de Oud-Katholieke Parochie Amsterdam, Dick Schoon. ‘Maar zo activistisch als de protestantse kerken zijn wij niet.
Tijdens de diensten leg ik wel vaak subtiel de nadruk op het leefbaar houden van de wereld, maar de eredienst is waar het bij het ons primair om draait. We dragen geen beeld uit van een ideale samenleving en zijn wars van moralisme. Demonstratief een bordje met Groene Kerk aan de gevel hangen om te laten zien hoe goed je bezig bent, daar kiezen wij dus niet voor. Maar we hebben ons wel bij het initiatief aangesloten, omdat we het belangrijkvinden. Voor wat betreft verduurzaming van de kerk: helaas mogen we geen zonnepanelen plaatsen op onze historische dakpannen uit 1914. Maar we hebben wel aluminiumfolie achter de radiatoren geplakt. Dat is beter met het oog op de stookkosten.’
Voor de Bethelkerk in Amsterdam Noord staat nadenken over duurzaamheid in een lange traditie, vertelt dominee Trinus Hibma: ‘Al in de jaren tachtig werden we tijdens het conciliair proces uitgedaagd om na te denken over ecologie en de gevolgen zoals het gebruik van fossiele brandstoffen en het kappen van bossen. Met ongeveer 50 mensen hebben we in 2007 de film An inconvenient truth van Al Gore bekeken. Dat heeft ons op scherp gezet.’
De Bethelkerk zoekt graag zoveel mogelijk bondgenoten. Zoals met coöperatie Noordoogst waar zo’n twintig ondernemers op een voormalig voetbalterrein duurzame bedrijfjes hebben opgericht: een imkerij, een stadsherberg en een stadsboerderij waar varkens nog echt buiten kunnen wroeten. Wij maken bij gelegenheid graag gebruik van hun
biologische catering.’ Ieder jaar kiest de Bethelkerk een duurzaam thema. Dit jaar was dat de klimaatmars. Eerder maakte de gemeente zich sterk voor dubbel glas, een Hr-ketel en het scheiden van afval. ‘We doen liever iets, dan dat we eindeloos vergaderen’, aldus Hibma. ‘Maar als het moet, spreken we ons uit. Vandaar het bordje Groene Kerk.’
Voor de Evangelisch Lutherse Gemeente in Amsterda komt het initiatief Groene Kerken niet als  een verrassing. ‘Zo’n twaalf jaar geleden zijn we wakker geschud door de film van Al Gore’, vertelt Hanne Wilzing, algemeen secretaris van de diaconie. ‘Na afloop van de film zijn we in het café gaan zitten om te overleggen: Wat kunnen wij nu doen?n Na een brainstorm met stichting Natuur- en Milieu Educatie en Waternet – het Nederlands overheidsbedrijf dat zich bezighoudt met drinkwatervoorziening, riolering en waterbeheer – besloten we in te zetten op het thema water. Dat resulteerde in een scholenproject Retourtje Water. Leerlingen van verschillende basisscholen in de regio Amsterdam en Amstelveen kregen les in alles wat bij het gebruik van water komt kijken. Als afsluiting van de lessenreeks volgde een excursie naar het terrein
van Waternet.’
Na zes jaar ging de gemeente in zee met Stichting PicoSol, een onafhankelijke vrijwilligersorganisatie die zich inzet voor kleinschalige toepassingen van zonne-energie in derdewereldlanden. Zij hielpen de kinderen op school bij het bouwen van een zonnebloem gemaakt van zonnecellen. Als deze stroom opwekten, ging de bloem draaien en werd de bloem als het ware een windmolen. Wilzing: ‘In juni vorig jaar volgde een afsluiting in de Oude Lutherse Kerk en de Amstelveense Kruiskerk. Veel kinderen waren nog nooit in een kerk geweest. Het orgel, brandende kaarsen, het maakte veel indruk.
Een gemengde school uit Geuzenveld besloot daarop een Godshuizenpad op te nemen in het lespakket.nZo kwamen de leerlingen niet alleen in een kerk, maar ze bezochten ook een hindoetempel,n een synagoge en een moskee. Een onverwachte spin off van ons duurzaamheidsprogramma.’
Groene Kerken in Amsterdam zijn: de Dominicuskerk, de Bethelkerk, de Keizersgrachtkerk, Hoop voor Noord, de Oud-Katholieke Parochie Amsterdam en de Evangelisch Lutherse Gemeente Amsterdam. Ook andere kerken en gebedshuizen van andere religies zijn welkom.
www.groenekerken.nl