Welke antwoord geeft Job jou op die vragen?

Het antwoord is eigenlijk dat er geen antwoord is. Job stelt de vraag: waarom treft mij dit lijden? Waarom doet u niks, God? Maar God geeft geen antwoord. Hij neemt Job mee, en laat hem de hele schepping zien. Er is geen logisch verhaal van ‘zo zit het’. De simpele antwoorden, die we willen om grip op het leven te krijgen, die zijn er niet.

Maar het geeft een ander antwoord, namelijk doordat onze vraag anders wordt gesteld. Onze vraag gaat uit van onze ervaring. Wij zien lijden, en geloven dat God goed is. Hoe gaat dat samen? Job geeft een ander perspectief: mensen overkomt lijden, en kunnen ze het dan volhouden om in God te geloven? Ook op de momenten dat je er niks aan hebt? ‘Om niet’, zoals het wordt gezegd in aan het begin.

Over Job

Job was een rijke man: hij had tien kinderen en grote kuddes dieren. Job stond ook bekend als een zeer gelovig man. Dan sluiten God en Satan een weddenschap: is zijn geloof wel oprecht? Blijft Job geloven als alles hem wordt afgenomen?
Job verliest al zijn bezittingen, zijn familie, en wordt ernstig ziek. Hij zit op een afvalberg met alleen nog een potscherf om zich te krabben. Drie vrienden komen hem opzoeken. Ze voeren lange gesprekken over het lot van Job, en de oorzaak van zijn lijden. Job legt zich er niet bij neer en gaat in gesprek met God. Waarom treft hem dit? Hij geeft zich over, volhardt in zijn geloof en wordt daar door God rijkelijk voor beloont: hij leeft twee keer zo lang, al zijn bezittingen worden verdubbeld, en zijn familie blijkt toch in leven.

Toch krijgt Job aan het einde zijn bezittingen weer terug. Het doet me daardoor ook denken aan van die succesverhalen op sociale media, waarin mensen hun lijdensweg laten zien zodat het succes des te groter is. “Ik heb vijf verschillende studiekeuzes gemaakt, maar nu heb ik toch mijn droombedrijf.”

Ik denk niet dat Job vanwege dat einde gelooft. Hij zegt niet: ik ga het volhouden, en dan als ik het heb volgehouden krijg ik alles terug.
Jobs vrienden hebben twee heldere verklaringen over wat Job overkomt. De eerste: God is rechtvaardig, en God doet alles, dus dit leven is rechtvaardig. Job zal wel een fout begaan hebben. En de tweede: Job moet dit meemaken, want daar wordt hij uiteindelijk sterker van. En die tweede verklaring is eigenlijk wat jij net zegt, dat zijn de succesverhalen op sociale media.

Maar Job accepteert die opties niet. Hij zegt: het is gewoon zoals het is. Ik ben niet slechter dan jullie, ik hoef me niet schuldig te voelen. Maar dit is ook niet een manier waarop God met mij mag omgaan: eerst door de shit, en daarna komt het weer goed. Dat wijst Job af. Dat happy end is echt een bonus. Maar dat is wel een beetje pijnlijk als je het verbindt met de ellende die mensen soms overkomt. Lang niet iedereen krijgt zo’n happy end.

Wij leven toch een beetje als goden die denken dat we onsterfelijk gelukkig zouden moeten zijn.

Nee, niet iedereen krijgt een bonus.

Nou ja, in die zin verbind ik het verhaal van Job wel met de hoop van het christelijk geloof: dat het uiteindelijk goed komt. En dat kan je heel goedkoop gebruiken, maar tegelijkertijd is dat happy end ook wel weer mooi. Anders zat Job nog steeds op die afvalhoop. Uiteindelijk geloof ik dat God deze wereld goed maakt. Alleen je moet God niet liefhebben omdat Hij daar de garantie voor is.

Welke plek heeft lijden volgens jou in onze samenleving?

Wij geloven graag dat alles maakbaar is. Zelfs je gezondheid. Een ramp of een crisis relativeert dan het idee dat je je eigen leven aan het opbouwen bent. En dat is ook in Job terug te vinden.In andere culturen is lijden veel meer een onderdeel van het leven. In het boek staat ook het verhaal van iemand uit Jeruzalem, die met vreselijk verlies te maken kreeg. Het viel me op dat het besef van sterfelijkheid in die cultuur veel meer aanwezig is. Wij leven toch een beetje als goden die denken dat we onsterfelijk gelukkig zouden moeten zijn.

Maar Job aanvaardt het lijden ook weer niet alsof het een soort noodlot is. Job worstelt ermee: hoe zit dit? En het einde is dan weer heel mooi: hij leeft dubbel zo lang en al zijn bezittingen worden dubbel zo veel. Daar zit ook iets in dat het leven mooi is, en goed. Wat mij betreft is maakbaarheid ook niet slecht. Maar het is zoeken, hoe je vanuit het besef dat het leven je gegeven is, er iets van kunt maken.

Op het scherp van de snede: praten met Job over lijden en geloven
Ds. Johan Visser en ds. Paul Visser
Uitgever: KokBoekencentrum