Hoe ben jij zo betrokken geraakt bij het klimaat?
Toen ik vijftien jaar geleden werkte bij de KRO-NCRV wilde ik een keer een uitzending maken over klimaat. Dat was toen totaal geen populair onderwerp. Hoge kijkcijfers kon je wel vergeten. Toch mocht ik het doen. Ik nodigde Marjan Minnesma uit, de directeur van Urgenda, die in 2015 het klimaatproces wonnen. Ze is een heel bijzondere vrouw. Zij maakte mij duidelijk hoe ontzettend urgent het klimaat was en dat ze daar slecht van kon slapen. Dat heeft me destijds zo gegrepen. Ik veranderde mijn persoonlijke leefstijl, startte allerlei klimaat- en geloofsgroepen, organiseerde klimaatvieringen voor de grote demonstraties en begon vorig jaar de klimaatwakes, samen met Eva Martens, de pastor van de Dominicuskerk, Joke Bergshoeff die vanuit Milieudefensie komt en Ingeborg de Lange van Extinction Rebellion.
Waarom zijn jullie begonnen met de klimaatwakes?
Om ons heen zagen wij verschillende mensen uitvallen. We zaten in een grote kring met allerlei organisaties als Greenpeace, Milieudefensie, Extinction Rebellion en FNV en hoorden steeds hetzelfde: Die doet niet meer mee. Die is net overgespannen geweest. Die is nogal down, enzovoorts. Ik vond dat heel verdrietig en we herkenden dat ook in onszelf. Hoe valt er te leven met het besef in wat voor klimaatproblemen we zitten? Met alles wat er mis gaat met klimaatrechtvaardigheid. Andere mensen hebben nu al veel meer te lijden dan wij in het rijke westen. Pakistan staat nog steeds voor driekwart onder water. Bij de klimaatwakes delen we het verdriet over een stervende aarde en vinden we nieuwe inspiratie en hoop.
Hoe ziet zo’n klimaatwake eruit?
De klimaatwakes beginnen altijd met iemand die vertelt over hoe het ervoor staat. Dat kan iemand van Extinction Rebellion of Christian Climate Action zijn of bijvoorbeeld een biologische boer. Dan volgt iemand die ons inspireert vanuit zijn eigen levensbeschouwing. Onze klimaatwakes zijn interreligieus. We laten ons graag inspireren van elke kant en dan blijkt de zorg voor de aarde in elke traditie een belangrijk punt te zijn. Het was voor mij als arrogante christen echt een openbaring dat alle religies de zorg voor de aarde zo hoog in het vaandel hebben. Er zijn soera’s geciteerd vanuit de Koran, een hindoepriesteres zong en een humaniste tilde ons helemaal op met haar verhaal. Zo bijzonder. Het trof iedereen.
Tegelijkertijd willen we niet religieus zijn. Dat klinkt wat raar, maar we merken dat mensen juist in de actiehoek niet dol zijn op religie. Religieuzen stonden niet bepaald voorop in de klimaatzaak. De spits werd afgebeten door seculiere mensen. Dus in principe zijn we niet religieus, maar bij elke wake krijgen we inspiratie vanuit een levensbeschouwing.
Na die inspiratie volgt een ritueel. Dat kan een kaarsenmoment zijn, waarbij je uitspreekt waarvoor jij een kaarsje opsteekt. De laatste keer hadden we een hele bijzondere. Dat was de tranenschaal, een bekend ritueel binnen de klimaatbeweging. Er zijn dan twee schalen. In de ene zit water en dan neem je een hand water en laat je dat zo vallen in de andere schaal. Dan zeg je: ‘mijn tranen zijn voor….’ Dit klinkt allemaal heel treurig en dat is natuurlijk ook zo. Maar tegelijkertijd: als je gezamenlijk iets beleeft, ook al is het iets verdrietigs, dan geeft dat veel troost.
Ook zingen we samen. Dat is best lastig, want we zijn natuurlijk geen bestaande community met bestaande liederen. Dus putten we vaak uit de popmuziek. We eindigen met ‘goede woorden’. De ouderwetse zegen in de kerk. We spreken elkaar moed en hoop in om weer de wereld mee in te gaan.
Wat geeft jou hoop te midden van alle problemen?
Dat is de actie. Het verzet van mensen. Je ziet dat daardoor dingen aan het veranderen zijn in de samenleving. Neem de term ‘klimaatplicht’. Pas anderhalf jaar geleden vroeg Milieudefensie bedrijven zich te houden aan hun klimaatplicht. Nu wordt die term veel gebruikt, ook door bedrijven zelf. Het is een soort norm geworden. Dus actie helpt.
Maar wel erg traag. Je ziet dat steeds meer mensen het gevoel hebben: We moeten wat doen! Dat zie je bijvoorbeeld bij de blokkade van de A12. In het begin waren er nog geen honderd mensen en afgelopen keer vijfduizend. Voor de volgende, op zaterdag 27 mei, verwachten we er nog meer. Je ziet dat de overheid zenuwachtig wordt. Burgerlijke ongehoorzaamheidsacties gaan toenemen in de toekomst.
Natuurlijk is het ook belangrijk dat je als consument eco-wasmiddel gebruikt of geen vlees meer eet, maar het zet niet echt zoden aan de dijk. Ik heb in mijn leven veel gevlogen en heb tot vijf jaar geleden altijd vlees gegeten, maar al die persoonlijke claims op consumenten halen het niet bij de impact van bedrijven. Als we verandering willen, moeten we ons afvragen: wat is het adres? We moeten doelgerichter zijn en ons richten op bedrijven en de overheid.
Vind je dat het in kerken genoeg over het klimaat gaat?
Nee, veel te weinig. In de kerk wordt nog te weinig de urgentie van de klimaatcrisis gevoeld. Zorg voor de aarde en verzet tegen het kapotmaken ervan vloeien rechtstreeks voort uit de Bijbel. Daarin gaat het over recht doen. Aan heel de schepping. Als je kijkt naar de klimaatcrisis zie je dat mensen daaronder lijden, maar ook de natuur. Aan dat onrecht kunnen we wat doen.
Dit is de kans om mensen aan te spreken. Wat moeten we doen?
Je kunt je aansluiten bij Greenpeace, Milieudefensie of Extinction Rebellion. Dat zijn partijen die echt verandering teweeg brengen. Ik snap dat mensen benauwd zijn om actie te voeren. In de kerk wordt dat toch vaak eng gevonden. Dat doe je niet als ‘net’ mens. Maar ik heb zelf ervaren dat op de plekken van actie juist alle creativiteit zit. Daar is vriendschap. Daar is zorg voor elkaar. Het beeld wat ik ook vroeger had, dat er de beuk in gaat, dat is niet het geval. Burgerlijke ongehoorzaamheid is geweldloos en zo moet het ook blijven. Daar zijn we allemaal voor. Maar er moet iets veranderen en daarvoor is actie de beste weg. We kunnen niet onverschillig blijven.
