Het Woord verbeeld
De Bijbel is in de loop der eeuwen een zeer belangrijke inspiratiebron geweest voor talrijke kunstenaars. De collectie van het Rijksmuseum laat dat zien op meer dan overtuigende wijze met veel Bijbelse en christelijke kunst.

In de benedenzaal (0) van het Rijksmuseum, met werken uit de periode 1100-1600, zijn vrijwel alle schilderijen of beeldhouwwerken geïnspireerd door of gerelateerd aan Bijbelse verhalen.

In de zalen met werken uit latere tijden wordt dat minder. Maar ook voor Rembrandt waren Bijbelverhalen de belangrijkste inspiratiebron voor zijn schilderijen, prenten en tekeningen. In het Rembrandtjaar 2019 zal dat in diverse musea in ons land te zien zijn. Er komen drie grote tentoonstellingen in het Rijksmuseum. Een met de naam ‘Alle Rembrandts’, dat wil zeggen alle Rembrandts van het Rijksmuseum. Een tweede tentoonstelling heeft de naam ‘Lang Leve Rembrandt’ en de derde ‘Rembrandt-Velazquez’. Het Rembrandthuis biedt in de loop van dit jaar ook drie tentoonstellingen aan. In de nieuw geopende Lakenhal in Leiden is vanaf november de tentoonstelling ‘De Jonge Rembrandt’ te zien.

Speuren door Rijksmuseum
Vorig jaar november stond het Religieus Verleden centraal in het Cultureel Erfgoedjaar 2018. Daarom heeft het Nederlands Bijbelgenootschap een route uitgezet langs twaalf meesterwerken in het Rijksmuseum. De werken langs deze route blijven ook in de eerste maanden van dit jaar tentoongesteld. Een brochure is gratis beschikbaar bij het Nederlands Bijbelgenootschap, helaas niet bij de balie van het Rijksmuseum.

In de brochure staan bij ieder kunstwerk drie symbolen: 1) de informatie van het Rijksmuseum; 2) een verwijzing naar het betreffende Bijbelgedeelte; 3) een vraag aan de kijker naar aanleiding van het kunstwerk. De route langs de twaalf kunstwerken is een behoorlijke zoektocht door vele zalen van het museum, beginnend in de benedenzaal en eindigend in zaal 3.3. in de oostvleugel. Bezoekers krijgen tijdens het traject niet alleen werken met Bijbelse verhalen te zien maar ook historische gebeurtenissen zoals de reformatie, de opkomst van het protestantisme en de beeldenstorm.

Verder kijken
Prachtige werken tijdens de route zijn De Zeven werken van Barmhartigheid van de Meester van Alkmaar (1504) en De Zondeval van Cornelis van Haarlem (1592). Van Rembrandt zijn in de route drie schilderijen opgenomen, waarvan twee in de Eregalerij, Zelfportret als Paulus en Isaak en Rebekka, beter bekend als Het Joodse bruidje. Elders is ook Jeremia treurend over Jeruzalem te zien.

Er is in het museum natuurlijk veel meer te zien dan de twaalf opgenomen werken. Zo hangt in de Eregalerij Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden, dat in april terugkeert naar de Lakenhal in Leiden. Ook De Ongelovige Thomas van Rubens, dat tijdelijk uit Antwerpen in de Eregalerij te gast is, ontbreekt in de route. Evenals, De aanbidding van de herders van Jan Steen en Isaac en Jacob van Govert Flinck. Het is de moeite waard om ook deze schilderijen te bekijken en de route op die manier wat uit te breiden. Het traject eindigt met het meest recente werk op deze route, Het laatste Avondmaal (1991) van Marlene Dumas, dat speciaal uit depot is gehaald. Zij schilderde een eenzame Christus met boven zijn hoofd een ‘wolk’ van foetussen, als beeld van nieuw leven en continuïteit.

bijbelgenootschap.nl/bijbelroute

Tekst: Peter Idenburg