‘23 jaar met elkaar in gesprek over God’

Pinksterzondag 20 mei neemt Fokkelien Oosterwijk, sinds oktober 1995 predikant van de Westerkerk, afscheid omdat zij met emeritaat gaat. Als ze terugblikt op de 23 jaar die achter haar liggen doet ze dat vooral in verwondering en met dankbaarheid. Aan de moeilijke momenten kijkt ze liever voorbij.

‘Er is heel veel goeds en moois geweest in de periode dat ik in de Westerkerk mocht werken. De groeikracht en ook de veerkracht van de gemeente hebben me iedere keer verbaasd. Steeds weer nieuwe mensen die hun schouders eronder zetten zodat het verder gaat.’ Er is veel te vertellen: ‘Er zijn zo’n tweehonderd vrijwilligers die meewerken in de Wester. De één is goed in besturen, de ander doet liever praktische klussen. Verder: elk jaar startte weer een groep Hoofdlijnen van het christelijk geloof. Met vaak ingrijpende gesprekken. We lazen samen de apostolische geloofsbelijdenis. Die oude woorden scheppen een band met de traditie, je bent niet de eerste die gelooft, dat verbindt én daagt uit positie te kiezen. We kwamen bij elkaar tot Palmpasen, dan werd het afgerond met belijdenis doen.’

Hart van het geloof
Oosterwijk noemt zichzelf een ‘dialogisch theoloog’, die graag in gesprek gaat met de traditie en met de Bijbelverhalen. Als het nodig is, zet ze Bijbelteksten in hun historische context bij wijze van spreken tussen haken. ‘Er zijn veel godsbeelden te vinden in de Bijbel. Bijvoorbeeld een boze, jaloerse God die uit is op wraak. Dat soort beelden plaats ik in de tijd van ontstaan. Voor mij is de God van Jezus het hart van het geloof. Een God die een eindeloos erbarmen kent en een vasthoudende liefde.’

Citykerk
Op de vraag wat de Westerkerk onder meer typeert, zegt ze dat het niet zozeer een wijkkerk is, maar een citykerk. Mensen komen overal vandaan, ook van buiten de stad. Er is een vaste kern, met daar omheen veel onregelmatige bezoekers. Een vrij groot deel van hen zit na jaren weer eens in de kerk of komt uit andere kerkgenootschappen. ‘Rand- en buitenkerkelijken houden je scherp. Ik ga er nooit automatisch van uit dat mensen geloven en probeer niets bekend te veronderstellen. Geloofsvragen van mensen aan de rand zijn trouwens vaak dezelfde als die van notoire gelovigen. In die zin ga ik ook in de ‘monoloog-van-de-preek’ de dialoog aan met de hoorders.’ Haar dankbaarheid geldt zeker de vele dopelingen en huwelijken. ‘Voorbereidende gesprekken vond ik altijd heel belangrijk en vaak een feest. Een huwelijk of doop waarbij een van de partners niet gelooft, was voor mij een bijzondere kans waaraan ik veel plezier heb beleefd. Dan gaat het ergens over!’ Over het feit dat mensen, ook zij die hun kind laten dopen of trouwen, niet meer elke zondag komen is ze heel ontspannen. ‘Ik ben natuurlijk blij als ze wel komen, maar geloof gaat toch over meer dan kerkgang alleen. Het leven is vaak erg druk, zeker voor jonge mensen.’

Brandend Braambos
Een memorabel geluksmoment was het tot stand komen van een prachtig kunstwerk in de Westerkerk, het Brandend Braambos. Het idee daarvoor ontstond bij een bezoek aan het Sinaïklooster in 1990. Het verhaal over Mozes die de stem van God hoort vanuit een brandend braambos is bekend in het jodendom, christendom en de islam. Gebedsbijeenkomsten die gedragen zouden worden door deze drie godsdiensten, stonden Oosterwijk voor ogen. Dat is (nog) niet gelukt, maar het braambos kwam er wel. Op de blaadjes kun je een kaarsje aansteken. Elke dag doen veel bezoekers dit. In haar tijd werd de Westerkerk ook een officieel museum met ruime openingstijden in samenwerking met vrijwilligers van Philadelphia, een organisatie voor mensen met een verstandelijke beperking. Tijdens Advent en Veertigdagentijd zijn er korte vieringen bij het Braambos door missionair-vicaris Cristina Pumplun.

Zichtbare kerk
Op de vraag wat Oosterwijk de Protestantse Kerk Amsterdam wil meegeven, zegt ze dat het belangrijk is om te blijven investeren in goede kerkdiensten waar het geheim van de Eeuwige gestalte kan krijgen en wordt doorgegeven. ‘Er zijn herkenbare kerkplekken nodig met een kathedrale uitstraling die aandacht trekken, waar mensen hun schroom verliezen en gemakkelijk, anoniem over de drempel stappen. Gebouwen met veel mogelijkheden als het om muziek gaat. Zelf mocht ik jaren samenwerken met zo’n kanjer als cantor-organist Jos van der Kooij in het feest van ‘woord en muziek’, zoals ik de diensten in de Wester al gauw ben gaan noemen.’  Ze had graag meer willen pionieren met die ‘zichtbaarheid’ als predikant in de stad. Ze was een van de eersten die een (anglicaans) boordje aanschafte om in haar werk beter zichtbaar te zijn. Ze had daarmee graag ook buiten de kerk nog meer mensen tot gesprek willen uitdagen, maar je kunt maar één leven leiden.

Pinksteren
Oosterwijk neemt afscheid op Pinksteren. De Heilige Geest is voor haar Gods verrassende, troostende en richtinggevende aanwezigheid, die waait waarheen zij wil. ‘Die Geest waaide al over de wateren aan het begin van de schepping en is niet iets nieuws. Zij heeft zich aan Jezus verbonden. Zij inspireert ons telkens weer want voor volgelingen van Jezus is niets vanzelfsprekend. Je moet bereid zijn om steeds opnieuw de weg te zoeken hem achterna.’ In de afscheidsdienst wordt een cantate van Bach uitgevoerd door het Westerkerkkoor o.l.v. Jan Joost van Elburg. ‘De teksten van de Bach-cantates zijn vaak erg tijdgebonden daarom ben ik zo vrij geweest dit keer de oude tekst te renoveren in het Nederlands. Er klinkt dus veel muziek bij mijn afscheid. Prof. Maarten den Dulk die mij bij mijn bevestiging in 1995 inzegende, zal mij nu “uitzegenen”.’ Wat ze na haar afscheid gaat doen? Uitrusten, opruimen en naar buiten. Maar ook nieuwe kerkliederen schrijven op zingbare melodieën en wellicht een eigen bureautje oprichten voor goede gesprekken om bijvoorbeeld huwelijken voor te bereiden en in te zegenen. ‘En verder zie ik wel wat op mijn weg komt.’

Op pinksterzondag 20 mei neemt Fokkelien Oosterwijk afscheid van de Westerkerk. Aanvang: 10.30 uur.
Meer info: westerkerk.nl

Tekst: Hanna van Dorssen. Foto: Bettina Traas